Islandia - wyspa gejzerów

Atrakcją w Islandii są wybuchy... nie wulkanów, ale gejzerów, czyli gorących źródeł z których co pewien czas wydobywa się woda i para. Islandia ma ok. 250 terenów na których są gorące źródła, wybucha tylko ok. 30 z nich. Większych źródeł jest ok. 800, a małych kilka tysięcy. Ich średnia temperatura wynosi ok. 75 °C. Od tych źródeł pochodzą nazwy miejscowości, kończące się na kver (gorące źródło), reykur (para), lang (gorące źródło i jednocześnie kąpielisko). 

Najpopularniejszy teren gorących źródeł to Haukadalur (ok. 140 km od Reykjaviku, blisko wodospadu Gullfoss). Tutaj z niezliczonych źródełek wydobywa się gorąca woda. Czasami niektóre wybuchają, inne mają tylko wodę w zagłębieniach. Te które wybuchają, mają swoją nazwę Geysir. Tak je nazwał w 1847 r. biskup Brynjólfur Sveinsson. Nazwa pochodzi od staroislandzkiego słowa að geysa czyli wytryskiwać i przyjęła się w wielu językach, także w polskim. 

Najbardziej znany gejzer to Stóri-Geysir (wielki gejzer). Badania wykazały, ze gejzer ten działał blisko 10 tys. lat. W 1915 r. z niewiadomych powodów przerwał swoją działalność. W 1935 r. wznowił działanie w wyniku wykopania obok podziemnego kanału, ale w 1964 r. znowu przestał. Próbowano go ożywić przez sypanie do środka mydła, ale niewiele to pomogło. Niespodziewanie obudził się na chwilę w 1971 r. W czasie swej świetności wyrzucał gorącą wodę i parę na wysokość 60 m. 

Dlaczego te gorące źródła wtryskują? Profesor Robert Bunsen w 1846 r. opisał teorię powstawania wybuchów wody i pary. Otóż na terenach dawnej lawy wulkanicznej podziemna woda ogrzewa się, dochodzi do wrzenia, a gdy przekroczy 100 °C, eksploduje i wylatuje na zewnątrz. Dzisiaj Stóri Geysir jest nieczynny, ale turyści mają możność obserwować w pobliżu gejzer Strokkur (co oznacza baryłka na masło). Co 5 minut wyrzuca on fontannę gorącej wody i pary na wysokość 20 m. Wybuch trwa bardzo krótko, źródło uspokaja się i napełnia wodą. Po chwili tworzy się na środku wybrzuszenie wyglądające jak dzwon i znowu następuje wybuch. Temperatura wody ma ok. 90 °C. 

Idąc po terenach gorących źródeł trzeba bardzo uważać, aby nie zboczyć z oznaczonej drogi. Można wdepnąć w kałużę, wyglądającą jak małe błoto, ale bardzo gorącą. Nie należy też próbować ręką temperatury wody w niewinnie wyglądających źródłach, o oparzenie nietrudno.

Gejzery są znane nie tylko w Islandii. W USA w parku Yellowstone jest słynny gejzer Old Faithful. Na pomysł aby gorące źródło zamienić w gejzer wpadł pewien Chińczyk, który miał tam pralnię. Pewnego dnia stwierdził, że mydliny zlane do źródła spowodowały wybuch wody. Na odkryciu tym zrobił majątek, urządzając dla turystów wybuchy gejzeru. A jedno ze źródeł nazwano Chinaman.

S.Z.

biuletyn Islandia 1/2001