Wycieczka do Akranes

Będąc w Rekjavíku warto skorzystać z organizowanej przez biuro podróży wycieczki do pobliskiego miasta Akranes, leżącego na północ od stolicy oraz do nieczynnej już stacji połowów wielorybów.

Najpierw płynie się promem z Reykjavíku przez zatokę Faxaflói do Akranes (ok. 1 godz.). Po drodze można obejrzeć ciekawie ukształtowane wybrzeże wyspy, a przy dobrej pogodzie lodowiec Snæfellsjökull. Akranes jest największym i najstarszym portem rybackim, znany jest też z fabryki cementu (od 1958 r.), której produkcja pokrywa zapotrzebowanie wyspy. Ale skąd pochodzi surowiec? Podstawą produkcji są muszle zmieszane z piaskiem, leżące na brzegach zatoki Faxaflói.

Historia miasteczka jest ciekawa. Otóż w 880 r. dwóch irlandzkich braci Þormóð i Ketil Brenssonowie osiedlili się właśnie tutaj. W 1974 r. z okazji 1 100-lecia zasiedlenia Islandii, Republika Irlandii postawiła właśnie tutaj granitowy pomnik z napisem w językach irlandzkim 
i gaelickim (narzecze celtyckie) o roli, jaką mnisi irlandzcy spełnili przy zasiedleniu wyspy. Jak wiadomo najpierw na wyspie przebywali mnisi irlandzcy, którzy zresztą szybko ją opuścili, nie chcąc przebywać z poganami, jakimi byli ówcześni wikingowie.

Akranes jest niewielkim miastem, ok. 5,5 tys. mieszkańców, co i tak jest wiele jak na Islandię. Oprócz fabryki cementu jest szpital, basen z sauną, plac golfowy i bardzo interesujące Muzeum Garðahús zbudowane w 1882 r. Tutaj można zapoznać się z historią miasta. Obok muzeum znajduje się statek rybacki (85 ton) z 1885 r., zbudowany z drewna dębowego, co wtedy było rzadkością.

W mieście jest port rybacki, który warto zwiedzić. Dawniej łowiono ryby niedaleko brzegu, mając tylko prymitywne łodzie z wiosłami. Nie nadawały się one do wypływania na ocean. Rybacy jednak często byli zmuszani wypływać dalej w poszukiwaniu ławic ryb. Wielu z nich ginęło, zaskoczonych burzą czy też wysokimi falami. Ale powoli flota rybacka unowocześniała się, w 1850 r. zaczęto używać łodzi żaglowych, Było ich wtedy 25, a w 1906 r. już 170. Od 1907 r. zaczęto stosować trawlery, co dało zupełnie nowe perspektywy dla rozwoju rybołówstwa i możliwość znacznego wzrostu eksportu. 

W 1920 r. było już 28 trawlerów, 120 motorowych kutrów 12-tonowych i 350 mniejszych. I tak rybołówstwo stawało się podstawą gospodarki Islandii. W 1972 r. flota rybacka dysponowała 875 różnymi statkami, łącznie 8,5 tys. GRT. Mimo że w latach 1910-30 rybołówstwem zajmowało się 17 % Islandczyków, w 1970 r. już tylko 6 %, a dzisiaj niecałe 5 %, dalej stanowi ono bardzo ważny dział gospodarki. Warto wspomnieć, że po II wojnie światowej Polska wyeksportowała do Islandii wiele trawlerów zbudowanych w naszych stoczniach.

Blisko Akranes jest wysoka góra Akrafjall (643 m). Warto wejść na nią i zobaczyć piękny widok na miasto, port i na ocean. Po drugiej stronie fiordu Hvalfjörður, zwanego fiordem wielorybów, widać górę Esję (918 m), mającą wspaniałe tereny dla narciarzy. Pod fiordem zbudowano w 1998 r. tunel skracający drogę do Reykjavíku ze 109 do 49 km.

Wzdłuż fiordu, długiego aż 30 km, 4-5 km szerokiego i głębokiego 84 m jedzie się do nieczynnej już, ostatniej stacji połowów wielorybów. Na końcu fjordu był w czasie II wojny światowej ważny port dla floty amerykańskiej i angielskiej. Blisko miejscowości Miðsandur znajduje się góra bazaltowa Thygrill (388 m), słynna od czasu zasiedlenia. Tutaj na wierzchołku schroniła się Helga Jarlsdóttir wraz ze swoim ukochanym Hörðem Grímkelssonem i ze swoimi dwoma synami, uciekając przed najazdem piratów.

Sprawa połowów wielorybów była przez wiele lat przedmiotem sporu Islandii z innymi państwami. Przez stulecia wielu rybaków z różnych krajów łowiło wieloryby w pobliżu wyspy, w XIX w. przeważnie Norwedzy. Doprowadziło to do znacznego zmniejszenia pogłowia i mogło grozić całkowitą zagładą wielorybów, toteż w roku 1915 Islandia wprowadziła ich ochronę na swoim morskim terytorium. W latach 1911-15 ryby stanowiły 74 % całego eksportu, wieloryby zaś tylko 1,6 %. W latach 1916-46 obowiązywał w Islandii całkowity zakaz ich połowów. W 1948 r. jedna tylko stacja, właśnie ta w zatoce, zaczęła na krótko połowy w bardzo skromnym zakresie. Dopiero w 1980 r. na podstawie decyzji Międzynarodowej Komisji Wielorybniczej połowów zaprzestano. Po zwiedzeniu stacji i wysłuchaniu opowieści jak wieloryby łowiono a potem je oprawiano, można obejrzeć w Saurbær kościół zbudowany z torfu i kamieni. W tej osadzie mieszkał poeta Hallgrím Pétursson (1614-74) w latach 1651-69, autor sławnych psalmów. Obok kościoła znajduje się jego grób. 

S. Z. (2005)