ELDGJÁ – ognisty rów

Przybywając do Islandii turysta chciałby obejrzeć nie tylko Reykjavík, ale również wodospady, gejzery, lodowiec Vatnajökull, Þingvellir oraz surowe pustkowia wyspy. Tam można spotkać urokliwe widoki. Jednym z nich jest Eldgjá, szpalta wulkaniczna, zwana często szczeliną, dziwny, głęboki rów. Jest to jedyna na świecie taka szczelina. Eldgję, zwaną również Szczeliną ognia, odkrył 22 lipca 1893 r. wybitny islandzki uczony, geodeta i geolog Þorvald Thoroddsen. 

Rozciąga się ona od lodowca Mýrdalsjökull ok. 40 km aż do Uxatindur w kierunku północno-wschodnim. Szczególnie wspaniale wygląda koło góry Gjatindur (948 m). W tym miejscu, na długości 5 km jest głęboka 140 m i szeroka do 500 m. Tutaj właśnie przed tysiącami lat przepływała olbrzymia fala lawy. Południowo-zachodnia część szpalty wygląda trochę inaczej, właściwie jest to ciąg ok. 100 kraterów. Stąd lawa płynęła do Mýrdalssandur i dalej aż do wybrzeża wyspy. Ta część jest dzisiaj pokryta piaskiem. 

Thoroddsen sądził, że Eldgjá powstała w latach 930-50, gdyż Landnámabók podaje, że osadnik Alftaver musiał opuścić ten teren ze względu na wypływ lawy. Ale późniejsze dokładniejsze badania wykazały, że powstała dawno przed zasiedleniem wyspy. Dzisiaj stwierdzono, że część szczeliny ma już ok. 2 tys. lat, natomiast odcinek wschodni mógł powstać w pierwszych stuleciach naszej ery. Podobnych szpalt jest w Islandii kilka, np. w Tungnaaröræfi powstała przed 8 tys. lat, ale nie ma tego wspaniałego wyglądu jak właśnie Eldgjá.

Wybuch podobny to tego, który utworzył Eldgję miał miejsce w 1783 r. Wtedy to po trzęsieniu ziemi nastąpiła erupcja wulkanu Laki. Był to wybuch całego pasma miejsc wulkanicznych – ok. 100 kraterów różnej wielkości. Widoczne były dziesiątki kolumn ognia oraz wypływająca lawa. Trwało to tygodniami, była to straszna katastrofa. 

W pamięci ludności wybuch ten ma nazwę Ogień Skaftár – Skaftáreldur. Ilość wypływającej lawy jest uważana za największą w czasach historycznych. Tak też mógł wyglądać wybuch wulkanu, który utworzył Eldgję. Oblicza się, że spowodował on wypływ ponad 10 km³ lawy, która pokryła ok. 900 km² powierzchni południowej części wyspy, aż do brzegu oceanu. Zwiedzając Eldgję koniecznie trzeba zobaczyć wodospad Ófærufoss, który dwoma kaskadami wpada do szczeliny. Był tu przepiękny most bazaltowy, niestety w 1993 r. runął na skutek bardzo wielkich mrozów.

Jak dojechać do tej sławnej szpalty wulkanicznej? Z Reykjavíku można przyjechać autobusem, zwiedzając po drodze wiele ciekawych miejsc. Najpierw jedzie się do Hella na południu wyspy, potem przez lawy słynnego wulkanu Hekli dojeżdża się do Landmannalaugar, gdzie można się wykąpać w gorącym źródle, a przy okazji podziwiać wspaniały koloryt Rhyolith. I stąd już dojeżdża się do Eldgji. Podróżując dalej i oglądając lawę jaka wypłynęła z wulkanu Laki, dociera się do Parku Narodowego Skaftafell.

S. Z.