Via Mala na Islandii

Via Mala – głęboki wąwóz między skałami zachodnimi a wschodnimi w Szwajcarii w kantonie Graubünden – jest odcinkiem Renu, znanym w całej Europie dzięki swemu wyglądowi, jak i powieści Via Mala Szwajcara Johna Knittla, wydanej również w Polsce w 1938 r. Skalisty ten wąwóz długości 2,5 km i głęboki nawet 500-600 m, miejscami jest tylko 3 m szeroki.
Dlaczego o nim piszemy? Otóż w Islandii jest podobna Via Mala (czyli Droga Zła) na wschodzie wyspy, czyli Hafrahvammgljúfur, nazywana również Dimmugljúfur (ciemny wąwóz), chociaż wcale droga zła nie jest. Turyści rzadko zwiedzają ten interesujący zakątek Islandii, znajdujący się daleko od Reykjavíku, gdyż nie jest łatwo tam dojechać, a raczej dojść. 

Wąwóz ten jest największy i najwspanialszy na wyspie – 15 km długi i ok. 200 m głęboki. Blisko góry Ýtri-Kárahnjúkar (760 m) wąwóz jest ok. 100 m szeroki, a jego prawie pionowe ściany są czarno-brązowe. Wąwozem płynie rzeka Jökulsá á Dal (w wielu źródłach nazywana również Jökulsá á Brú albo Jökla) w kierunku północnym.

Widok tego wąwozu i rzeki daje wspaniałe przeżycie. Będąc na szczycie można obejrzeć pustkowie częściowo pokryte lawą pochodzącą z pradawnych dziejów wyspy. Spacer 15-kilometrowy jest bardzo trudny, ale wrażenia są niezapomniane.
Jak dojechać do tej islandzkiej Via Mala? Trzeba z drogi nr 1 na odcinku między Akureyri a Egilsstaðir zjechać na południe drogą żwirową 923 do miejscowości Brú, mijając po drodze Merki, Grund i Eiríksstaðir. Stąd drogą F 910 (tylko dla samochodów o napędzie na 4 koła) dojeżdża się do Aðalból. 

W Aðalból toczy się akcja Sagi o Hrafnkellu. Opowiada ona o Hrafnkellu Hallfredarsonie, bardzo kłótliwym naczelniku rodu, który był wyznawcą nordyckiego boga Freyra. Hrafnkell przysiągł mu, że zamorduje każdego kto będzie chciał jeździć na jego ulubionym koniu Freyjaxi. Kiedy jeden z pasterzy, nie wiedząc o tej przysiędze, pojechał na koniu, został przez Hrafnkella zabity. Naturalnie morderstwo to było omawiane na Althingu, a kuzyn pasterza Samur zemścił się torturując sprawcę, zajął jego posiadłość, a konia utopił w stawie. Wtedy Hrafnkell zrozumiał, że bóg Freyr nie chciał mu pomóc, więc zmienił wiarę i rozpoczął na innej farmie nowe życie. Ale 6 lat później napadł na Samura i wypędził go. Niedaleko dzisiejszej farmy Aðalból znaleziono ruiny z czasów wikingów związane z historią sagi.

Jadąc dalej na południe dojeżdża się do kempingu przy Hafrahvammar i wreszcie jest wąwóz Skessugja, znajdujący się na północnym krańcu wąwozu Hafrahvammgljúfur. Z pobliskiej góry Hallarfjall (660 m) można obejrzeć wąwóz oraz wspaniałą okolicę. 
Z Hafrahvammar na południe prowadzi droga na górną część wąwozu. W czasie kilkukilometrowego spaceru można zobaczyć górę Fremri-Kárahnjúkar (838 m) oraz wodospad Sauðarfoss.

Ze zwiedzaniem wąwozu trzeba się pospieszyć, bowiem ten teren stał się obiektem zainteresowań przemysłowców. Powstał plan wykorzystania rzeki do zasilania elektrowni. Przy górze Fremri-Kárahnjúkar, gdzie wpływa ona do wąwozu, plan przewiduje postawienie trzech zapór dla utworzenia wielkiego jeziora o powierzchni 57 km², nazwanego Hálslón. Elektrownia (690 MW) posłuży do uruchomienia nowej huty aluminium w fiordzie Reyðarfjörður. Konieczna też będzie budowa portu we fiordzie. Do realizacji tego projektu potrzeba było tylko znaleźć 1 mld USD. 
Głównym wykonawcą projektu jest włoska firma Impregilo, która zatrudnia około 2 500 pracowników z całego świata, ale planuje zwiększyć jeszcze zatrudnienie o prawie 2 000. Na budowie pracuje m.in. spora grupa Polaków, a ostatnio zarządcy budowy zwrócili się z ofertą zatrudnienia dalszych 1 500 polskich robotników. Przed rozpoczęciem budowy, jak i teraz, wielu Islandczyków protestuje przeciw wykonaniu tego projektu, uważając że budowa spowoduje dewastację cennej przyrody. 

S.Z.