Biblia Święta - pierwsza książka wydrukowana na Islandii

Ciekawa jest historia początków drukarstwa w Islandii i wydania pierwszej drukowanej książki. Jest to zasługa Gudbrandura Thorlakssona, luterańskiego biskupa w Hólar w latach 1571 – 1627. Bardzo wykształcony, przyczynił się do rozszerzenia luteranizmu w całej Islandii. Wprowadził wiele reform w organizację kościoła, jak również bardzo troszczył się o pastorów luterańskich. Największym dziełem biskupa Gudbrandura było wykorzystanie pras drukarskich, sprowadzonych do Hólar w 1530 r. przez ostatniego biskupa katolickiego Jóna Arasona, zamordowanego w 1550 r.

Niestety niewiele korzystał on z możliwości druku, całkowicie pochłonięty obroną wiary katolickiej przed przemocą ze strony protestantów. Pierwszym drukarzem w Islandii był pastor Jón Mattiasson, zaproszony przez niego do Hólar w 1530 r., gdzie pracował do 1567 r. Podobno wydrukował psałterz i kilka innych książek, ale nic się z nich nie uchowało. Współpracownicy Gudbrandura przełożyli biblię na język islandzki i została ona wydrukowana w Hólar w 1584 r. Uważana jest za pierwszą książkę wydrukowaną w Islandii. W 1600 r. biskup wydał także dość dokładną mapę Islandii. Ta działalność biskupa przyczyniła się wprawdzie do szerzenia luteranizmu, ale przede wszystkim była niesłychanie ważna dla kultury islandzkiej. Dotychczas wszystkie dzieła były pisane ręcznie na pergaminie, a więc tylko w jednym egzemplarzu. Druk książek stał się ważny dla znajomości języka islandzkiego, dla literatury i kultury. Duchowni luterańscy nie musieli nauczać w języku duńskim, co było powszechne w ówczesnej Norwegii. Biblia Gudbrandura jest dzisiaj uważana za najwspanialszą książkę wydaną w Islandii w tamtych czasach. Pracowało nad nią przez dwa lata siedmiu składaczy i jeden drukarz. Niezwykle uzdolniony Gudbrandur osobiście wycinał do niej inicjały w drewnie. Na pokrycie wysokich kosztów wydania biblii król duński obłożył wszystkie parafie w Islandii specjalnym podatkiem, który był zaliczony jako pierwsza wpłata za dostarczony później egzemplarz. Nakład wynosił 500 egzemplarzy. Biblia miała 1 240 stron, zawierała 29 ilustracji, trzy strony tytułowe były w kolorze czerwonym, reszta stron w czarnym. Kosztowała tyle co trzy krowy.

Z całego nakładu zachowało się do dzisiaj ok. 2/3. Jak bardzo jest cenna świadczy fakt, że w czasie aukcji w 1980 r. w słynnym domu aukcyjnym Sotheby w Londynie, Jón G. Sólnes z Akureyri otrzymał za nią 7 500 GBP. W 1957 r. wydano reprodukcję biblii, jej nakład rozszedł się momentalnie i dzisiaj trudno ją zdobyć. Biblia Gudbrandura nie była pierwszą książką wydaną w języku islandzkim. Otóż w czasie gdy w Islandii obowiązywało jeszcze wyznanie katolickie, Oddur Gottskalksson w Skálholt przełożył w wielkiej tajemnicy przed biskupem Jónem Arasonem Nowy Testament na język islandzki i wydrukował go w Danii w 1540 r. Było to wydawnictwo luterańskie, pierwsze w języku islandzkim, ale biblia Gudbrandura jest pierwszą książką wydaną w Islandii.

S. Z.