Biskupstwo w Hólar

Siedziba pierwszych biskupów Islandii, aż do przeniesienia jej w 1796 r. do Reykjaviku, mieściła się w Skálholt. Ale mało kto wie, że była jeszcze jedna diecezja na północy Islandii w Hólar. Hólar leży daleko na północy wyspy, w pobliżu Akureyri, z którego można dojechać tam autobusem. Po drodze można obejrzeć w Vidhimyri kościółek zbudowany z torfu – dziś zabytek, dalej w Glaumbaer dom zbudowany z torfu, dawną siedzibę bogatego Islandczyka a dziś muzeum. Wreszcie via Saudharkrókur dojeżdża się do Hólar. Dzisiaj w tym miejscu stoi piękny kościół, dawna katedra, a obok niej wysoka wieża zbudowana na pamiątkę po biskupie Arasonie, zamordowanym przez luteranów w 1550 r. Jest kilka domów oraz restauracja. Ta siedziba biskupów to także historia chrześcijaństwa w Islandii. Warto więc zapoznać się z nią bliżej. W roku 1000 uchwałą parlamentu, Althingu, przyjęto w Islandii chrześcijaństwo jako religię państwa. Forma uznania chrześcijaństwa bardzo różniła się od zasad wprowadzania tej wiary w innych państwach, gdzie następowało to na podstawie decyzji władcy, często po krwawych walkach. Chrześcijaństwo przyjęto w Islandii właściwie bez bliższej znajomości zasad religii, choć część mieszkańców była już nawrócona. Brakowało księży, było zaledwie kilka kościołów, prymitywnie zbudowanych. Sprowadzono księży z Anglii, Norwegii i z Niemiec. Biskupi byli z Anglii. Przez długi okres istniały jeszcze pogańskie zwyczaje, jak ofiary z koni. Dalej wierzono w pogańskich bogów, Odyna czy Thora. Powoli nowa wiara stawała się coraz bardziej znana, a szczególne troszczył się o to król Norwegii Olaf Haraldson, który bardzo przyczynił się do zbudowania w Thingvellir kościoła w 1020 r. Kiedy biskup Rudolf z Anglii opuścił Islandię, Islandczycy wysłali księdza Isleifura, syna Gissura Białego do arcybiskupa w Bremen w Niemczech. Stamtąd pojechał do Rzymu, a potem odwiedził cesarza Henryka III. Wyświęcony w Bremie na biskupa w 1056 r., został pierwszym biskupem Islandczykiem. Ponieważ nie było w Islandii stałej siedziby biskupów, Isleifur zamieszkał w Skálholt.

W 1785 r. trzęsienie ziemi zniszczyło miasto, z wyjątkiem kościoła. Wtedy biskup Hannes Finnsson przeniósł siedzibę biskupa luterańskiego oraz seminarium i szkołę do Reykjaviku. Do tego czasu w Skálholt rezydowało 32 biskupów katolickich oraz 13 luterańskich. Biskup Isleifur był jednym z najwybitniejszych biskupów Islandii. Założył seminarium duchowne, szkołę i bardzo przyczynił się do rozpowszechnienia chrześcijaństwa w Islandii. Mieszkańcy północy wyspy chcieli jednak mieć swojego biskupa. Bardzo w tym pomógł im biskup Skálholtu Gissur, syn biskupa Isleifura, który polecił Jóna Ogmundssona, wyświęconego w Lund w Szwecji. Na początku Jónowi trudno było znaleźć na północy siedzibę, gdyż godowie (przywódcy okręgów) nie chcieli dać swojej ziemi. Dopiero jeden bogaty chłop przekazał Jónowi swoje gospodarstwo i całą ziemię. Był to Hólar. Biskup Jón Ogmundsson był wybitnym duchownym. Hólar stał się centrum życia religijnego całej północnej Islandii. Zbudował tam kościół, założył seminarium duchowne oraz szkołę. Przyjeżdżali do Hólar nawet wybitni uczeni z zagranicy, mimo że dojazd nie był taki łatwy. Biskup był ascetą i wymagał bardzo wiele od podległych duchownych. Wprowadził nowe nazwy na poszczególne dni tygodnia, gdyż dotychczasowe były pogańskiego rodowodu. Chciał także zbudować klasztor, ale nie zdążył przed śmiercią (1121 r.). Klasztor powstał dopiero 13 lat póĽniej w Thingeyrar. W 1201 r. biskupem w Hólar został Gudmundur Arason. Był znany ze świątobliwego życia, wspomagał biednych i wprowadził ostrą dyscyplinę w kościele Jego działalność nie podobała się wielu wielmożom, w końcu spowodowali jego wygnanie z Hólar. Mimo to biskup dalej walczył o prawa kościoła, ciesząc się wielką sympatią ludności. Zmarł w 1237 r. w aureoli świętego. Ostatnim katolickim biskupem w Hólar był Jón Arason. Sprowadził do Hólar pierwszą prasę drukarską z Hamburga, ale zatargi z luteranami oraz kłopoty z dominacją duńską spowodowały, że właściwie w tej drukarni niewiele wydrukowano. Podobno psałterz, ale nic się nie zachowało. W tym czasie biskupem w Skálholt był Ogmundur Palsson. Miał on innego kandydata na biskupstwo w Hólar, co wywołało nienawiść u Arasona. Ale kiedy nastąpiła groĽba wprowadzenia luteranizmu w Islandii, obaj starali się zwalczać jego wpływy.

Niestety luteranizm szybko się rozszerzył, zwłaszcza wskutek bliskich kontaktów ludności z kupcami z Danii. Powstała duża grupa luteranów na południu wyspy. Jón Arason bronił się przed zbrojnymi atakami protestantów, przebudował Hólar w małą twierdzę. Udało mu się nawet uwięzić biskupa luterańskiego Marteinna i przywieźć go do Hólar. Pojechał z grupą zbrojnych do Skálholt. Po bitwie ze zwolennikami króla duńskiego, został schwytany wraz synami Arim i Björnem. Zamordowano ich 7 listopada 1550 r. w Skálholt. Na wieść o tym duża grupa katolików wiernych biskupowi udała się do Skálholtu i wymordowała wszystkich, którzy spowodowali śmierć biskupa. Zwłoki biskupa i jego synów zabrano do Hólar. Istnieje wiele legend o tym jak walczono o przewiezienie zwłok do biskupstwa. Biskupstwo w Hólar zostało zlikwidowane w 1801 r. i od tego czasu jest tylko jeden biskup luterański w Reykjaviku. Pierwszy kościół zbudowany w Hólar jeszcze przed powstaniem tam siedziby biskupa spalił się. Drugi kościół drewniany dotrwał do 1300 r. Następny kościół został 27 grudnia 1394 r. zniszczony przez burzę. Nowo zbudowany kościół przetrwał aż do 1624 r. Wtedy zdecydowano zbudować kościół murowany, który poświęcono 20 listopada 1763 r. Jest to najstarszy budynek murowany w całej Islandii. Przy jego budowie brali udział również rzemieślnicy z Niemiec, i tak jak podają kroniki, w 1757 r. mistrzem murarskim był... niejaki Sabiński, prawdopodobnie Polak lub polskiego pochodzenia.

Katedra w Hólar ma 20,8 m długości i 9 m szerokości. Ołtarz przedstawiający ukrzyżowanie Chrystusa jest podarkiem ostatniego katolickiego biskupa Islandii Jóna Arasona. W 1950 r. zbudowano obok kościoła wysoką dzwonnicę, poświęconą temu biskupowi. 

S. Z.