JĘZYK DOBREM NARODOWYM ISLANDCZYKÓW

 Dla Islandczyków język jest bardzo ważną częścią kultury, a jego pielęgnacja to obowiązek narodowy. Odosobnienie wyspy od kontynentu spowodowało, że język islandzki przez lata niewiele uległ zmianom, w przeciwieństwie do innych języków europejskich. Dzisiaj każdy Islandczyk swobodnie potrafi czytać sagi czy Eddę, napisane przecież w XII-XIII wieku.
Język islandzki jest nazywany często łaciną nordycką, gdyż nie tylko prawie się nie zmienił, ale wspaniała literatura islandzka utrwaliła kulturę skandynawską. Literatura ta jest uważana często za najbogatszą w Europie. Przecież sagi to historia nie tylko Islandii, ale również Norwegii, Danii. A poeci islandzcy ? skaldowie ? królowali ze swoją poezją w okresie IX ? XIII w. na dworach państw północnych. Poeci ci opiewali historię rodów, wybitnych wodzów i bohaterów. Byli bardzo szanowani i zapraszani na przyjęcia urządzane przez ówczesnych władców państw skandynawskich.  

Jak wiadomo każdy język z biegiem czasu ulega pewnym zmianom, islandzki dopiero od niedawna. Ma on skomplikowany system deklinacji i koniugacji, co sprawia wiele kłopotów nie tylko cudzoziemcom, pragnącym nauczyć się tego języka, ale nawet samym Islandczykom. Sa niesłychanie wyczuleni na jakiekolwiek błędy gramatyczne, wszelkie nieprawidłowości traktują prawie jako zbrodnię i bardzo uważają na zachowanie czystości języka. Starannie unikają jakichkolwiek wpływów obcojęzycznych, co jest coraz trudniejsze. To co np. w języku polskim jest nagminne, szczególnie w ostatnich latach tj. używanie obcych słów pochodzących z angielskiego, jeszcze niedawno było nie do pomyślenia w islandzkim. A ponieważ technika przynosi coraz to nowe określenia i nazwy. Zmienia się je w Islandii na czysto islandzkie, co bardzo utrudnia życie cudzoziemcom. Nawet tak popularne w wielu językach słowa jak teatr, film, telefon, komputer, elektryczność zostały zastąpione islandzkimi nazwami. Dba o to specjalny zespół lingwistów, którzy starannie szukają odpowiedników. Nieraz cała Islandia bierze udział w ustalaniu nowej nazwy dla jakiegoś obcego słowa. Niektóre słowa, chyba ze względu na licznych turystów. mimo nazwania ich po islandzku, używane są jednak w wersji oryginalnej ? taxi (leigubill), pizza (flat baka), AIDS  (eyđni lub alnomi).

A oto kilka przykładów popularnych słów i ich islandzkich odpowiedników:
 

 Jest rzeczą interesującą, że władze pilnie przestrzegają, aby dzieciom nadawać wyłącznie imiona islandzkie. Również do niedawna cudzoziemcy, którzy pragnęli osiedlić się w Islandii i otrzymać obywatelstwo, musieli przyjąć dodatkowe islandzkie imię, zachowując swoje dotychczasowe.

Islandia przeżywała wielokrotnie okresy nędzy i upadku, wybuchy wulkanów i zarazy. I właśnie literatura, opisy dawnych bohaterskich wydarzeń, stanowiły dla mieszkańców wyspy najwartościowsze skarby. Właśnie Islandczycy mogą się chlubić, że w okresie kiedy w Europie znajomość pisania i czytania była niewielka i poza duchownymi mało kto to potrafił, to w Islandii ta umiejętność była powszechna. Przecież nie można było przystąpić do bierzmowania, jeżeli się było analfabetą. Cudzoziemcy opisywali bardzo zdziwieni, że byli często przez mieszkańców, w ich prymitywnych chatach - ziemiankach, zapytywani w języku łacińskim i że z dumą pokazywano im kosztowne stare rękopisy sag i ksiąg. Mało kto wie, że kiedy polepszyły się warunki życia, to pierwszy pomnik postawiono nie jakiemuś wodzowi, bohaterowi dawnych czasów, lecz poecie, skaldowi Jónasowi Hallgrimssonowi (1807-1845). Jónas brał udział w walce przeciw Danii o wolność i w swojej poezji mówił wiele o miłości do ojczyzny.

Noce islandzkie są bardzo długie, a chaty chłopów bardzo od siebie oddalone. Toteż było w zwyczaju, że rodzina gromadziła się wokół ogniska i słuchała czytanych przez któregoś z członków rodu starych sag o dawnych bohaterach i historii z okresu zasiedlenia. Nic dziwnego, że produkcja książek jest w Islandii najwyższa na świecie na głowę mieszkańca. Rocznie ukazuje się ponad 1,5 tys. nowych tytułów w nakładzie ok. miliona egzemplarzy dla 272 tys. Islandczyków. Stowarzyszenie Pisarzy Islandzkich w 1999 r. liczyło 339 członków.

 S.Z.