Skálholt

Organizując wycieczkę z Reykjaviku trasą Thingvellir, Geysis, Gullfoss, Hveragerdi, nie należy zapomnieć odwiedzić w drodze powrotnej do Reykjaviku – Skálholt. Od 1056 do 1785 r. Skálholt był siedzibą biskupów Islandii i jednocześnie centralnym ośrodkiem życia religijnego, kulturalnego i politycznego kraju. Tutaj rezydowało 31 biskupów katolickich i 12 protestanckich. Pierwszym biskupem Islandii w 1056 r. był Iselifur Gissurarson, wnuk jednego z pierwszych osadników. Syn Iselifura był również biskupem w latach 1082 – 1118 (celibat wtedy na wyspie nie obowiązywał). Przekazał on Skálholt kościołowi z zaleceniem, aby tutaj właśnie była stała siedziba biskupów Islandii. W tym czasie też wprowadzono w Islandii dziesięcinę na rzecz kościoła (rodzaj podatku kościelnego). Dziesięcina była zresztą stosowana we wszystkich państwach chrześcijańskich jako danina ludności na rzecz kościoła, początkowo w wysokości 1/10 części plonów lub dochodów, a później w formie ryczałtu. W Polsce była od XI w. do drugiej połowy XIX w.
Już w XI w. była w Skálholt szkoła z językiem wykładowym łacińskim. Została ona przeniesiona do Reykjaviku równocześnie z przeniesieniem siedziby biskupa w 1785 r. Dzisiaj jest tu tylko budynek kościelny, służący latem jako hotel. Obok Kościoła jest tablica, upamiętniająca ostatniego biskupa katolickiego Jóna Arasona, który tutaj wraz z dwoma synami Björnem i Arim w dniu 7 listopada 1550 r. został ścięty na rozkaz króla duńskiego. Tak zakończyła się długa walka Jóna Arasona o wolność Islandii Był w tym okresie biskupem w Hólar (tutaj od 1106 r. była siedziba drugiego biskupa na północnej Islandii, mieściła się także szkoła), a w samym Skálholt urzędował wtedy biskup Ögmundur Pálsson. 

Jón Arason był nie tylko biskupem, lecz również politykiem, uczonym, pisarzem walczącym o utrzymanie wiary katolickiej w kraju i niezależności od Danii. W tym bowiem czasie Christian III, który w 1538 r. wstąpił na tron duński, był wielkim zwolennikiem reformacji i wszelkimi siłami chciał również zaprowadzić ją do Islandii. Walka Arasona z królem, nie tylko przeciw wprowadzeniu luteranizmu, ale również przeciw samowoli rządów duńskich w Islandii przeciw nadużyciom urzędników duńskich, mimo poparcia ludności wyspy, zakończyła się tragicznie – ścięciem biskupa wraz z synami w 1550 r. W rezultacie Christian III, jako głowa kościoła luterańskiego w Islandii, umocnił tam swoją władzę, dobra kościelne zostały skonfiskowane, a 1/6 część kraju należała teraz do króla. Pamiątkowy napis na tablicy obok kościoła głosi „Jón Arason, biskup, poświęcił swoje życie za swoją wiarę i za swoją ojczyznę”

Na tym samym miejscu, gdzie znajduje się obecny kościół, zbudowano przez wieki wiele kościołów. Największy z nich to zbudowany w 1155 r. przez biskupa Klaengura Thorsteinssona – nawa miała aż 50 m długości. Kamień węgielny pod dzisiejszy kościół położono 1 lipca 1956 r. z okazji 900-lecia powstania pierwszej siedziby biskupa w Skálholt (1056 r.). Kościół, długości 30 m, został zaprojektowany przez architekta Hördura Bjarnasona w formie krzyża. Poświęcony został 21 lipca 1963 r. W podziemiach (krypcie) leżą ciała biskupów Skálholt, sarkofag biskupa Páll Jónssona z 1221 r., jak również zbiór tablic nagrobków. Materiał sarkofagu pochodzi z tufu, ze skały w pobliżu Skálholt. W samych podziemiach są też mury starego przejścia podziemnego, które prowadziło do szkoły oraz do domów mieszkalnych. 

Budowa obecnego kościoła stała się obiektem zainteresowania państw skandynawskich, które pospieszyły z darami. Norwegia przysłała dachówki, flizy i drzwi, Dania podarowała organy, ławki i okna z witrażami oraz mozaikę dla wielkiego ołtarza. Chrzcielnica jest darem Wysp Owczych, a ambona pochodzi z czasów urzędowania biskupa Brynjólfura Sveinssona (1639 – 1674). 

Obecnie kościół stanowi cel wielu wycieczek, ale dla Islandczyków jest on jednym z wielu świadectw ich wspaniałej historii – historii walki społeczeństwa islandzkiego z władzami duńskimi i ich uciskiem, walki która doprowadziła naród do uzyskania wolności.