W Polsce okres bożonarodzeniowy kończy dzień Trzech Króli, a potem długo musimy czekać na jakieś kolejne święto. W Islandii   obchodzi się znacznie więcej świąt lub uroczystych dni; kilka z nich przypada krótko po Nowym Roku. 6 stycznia obchodzi się Ţrettándinn (Dwunastą Noc},  7 stycznia Eldbjargarmessa (Dzień Eldbjörga), a po tygodniu Geisladagur (Dzień Promienia). W drugiej połowie stycznia też są trzy święta - Sólarkaffi (Słoneczna Kawa), Ţorri (nazwa czwartego miesiąca zimowego w kalendarzu staroislandzkim), Pálsmessa (Przemiana św. Pawła). W tym numerze zmieścimy  tylko krótki opis pierwszych  trzech świąt

    Ţrettándinn - Dwunasta Noc

 Islandzka nazwa święta oznacza właściwie trzynastą, ostatnią noc w okresie Bożego Narodzenia, licząc od Wigilii. Ma ono kilka znaczeń religijnych, a zwłaszcza jest świętem Trzech Króli i Chrztu Chrystusa.

Pierwotnie obchodzono je jako ostatni dzień świąt Bożego  Narodzenia.  Jednakże  po  zmianie  kalendarza w roku 1700, Dwunasta Noc przypadła prawie w ten sam dzień, co uprzednio Boże Narodzenie, nazywano je więc też „Starym Bożym Narodzeniem”. Wyjaśnia to zapewne dlaczego wierzenia związane z tym świętem są podobne do wigilijnych (np., że krowy zyskują zdolność mówienia).

Ostatnie święto okresu bożonarodzeniowego jest też czasami powtórką Nowego Roku, zwłaszcza gdy nie dopisała wtedy pogoda. Popularnym stało się palenie ognisk, odgrywanie tańców elfów itp.

 Eldbjargarmessa - Dzień Eldbjörga

 Nazwę święta obchodzonego 7 stycznia można dosłownie przetłumaczyć jako „zbawienie przez ogień” lub „zbawienie od ognia”. Jednakże forma nazwy sugeruje również, że mogła być święta o imieniu Eldbjörg; na jej istnienie nie wskazują jednak żadne fakty.

W XIII i XIV stuleciu dzień ten był również znany jako affarardagur jóla tzn. odejścia Chrystusa. W Danii był on poświęcony św. Knutowi, który został zamordowany 7 stycznia 1131 r. Przeniósł się stamtąd do Islandii i był tam obchodzony od XVII wieku.

Pochodzenie nazwy święta nie jest dokładnie znane. Zapiski mówią, że jakaś rodzina na początku XVIII wieku obchodziła je z rytuałem nawiązującym do niebezpieczeństwa ognia. W tamtym stuleciu na odległych obszarach Norwegii i Szwecji, w dniu o podobnej nazwie, ludzie również czcili ogień w swoisty sposób. Prawdopodobnie jest to relikt pogańskich obchodów środka zimy.

 Geisladagur - Dzień Promienia

 Pochodzenie nazwy święta nie jest jasne; nie ma ono również swojego odpowiednika w innych krajach skandynawskich. Pierwsze oznaki posługiwania się tą nazwą pochodzą z XIV stulecia. Przedtem dzień ten był znany jako ósmy po Dwunastej Nocy i był obchodzony, podobnie jak inne uroczyste dni, w oktawę świąt kościelnych. W obrządku wschodnim Dwunasta Noc była uważana jako okazja do chrzczenia dorosłych. Palono wtedy dużo świateł , a ponieważ we wczesnych latach chrześcijaństwa do Islandii przybywało wielu misjonarzy Kościoła   Wschodniego,  jest  bardzo   prawdopodobne, że z tamtego czasu wzięła się nazwa święta.

W Kościele Katolickim w okresie Średniowiecza chrzest Chrystusa był upamiętniany nie w dzień Trzech Króli, a w osiem dni później. Wynika tak ze źródeł norweskich z ok. 1200 r. Dokument z XVI w. poświadcza, że taka zmiana nastąpiła również w Islandii. Nazwa Dnia Promienia może pochodził z  XIV stulecia,  kiedy  dzień 13 stycznia stał się dniem chrztu.     

R.S.