Podstawową zasadą islandzkiego szkolnictwa jest to, że każdy powinien mieć równą możliwość zdobycia wykształcenia, bez względu na płeć, status ekonomiczny, miejsce zamieszkania, religię, możliwe upośledzenie oraz pochodzenie społeczne. Zgodnie z ustawą z 1974 r. o systemie szkolnictwa, każdy jest uprawniony do bezpłatnego obowiązkowego, wyższego średniego oraz wyższego wykształcenia. Oświata w Islandii jest tradycyjnie zorganizowana w obrębie sektora publicznego, ale w systemie szkolnym jest także kilka prywatnych instytucji. Niemalże wszystkie prywatne szkoły otrzymują państwowe dofinansowane.

Na poziomie przedszkolnym nauczanie i kształcenie są prowadzone z jasnymi przesłankami umysłowymi, pod kierunkiem specjalnie wyszkolonego personelu. Głównym zadaniem obowiązkowego szkolnictwa (od 6 do 16 lat) jest przygotować uczniów do życia i pracy w ciągle rozwijającym się demokratycznym społeczeństwie. Organizacja szkoły, tak jak praca, jest prowadzona przez tolerancję, wartości chrześcijańskie i demokratyczną współpracę. Na wyższym średnim poziomie, który normalnie obejmuje grupę od 16 do 20-latków, każdy kto ukończył obowiązkową edukację, ma prawo do rozpoczęcia dalszej nauki. Państwo ponosi trud, aby dać uczniom wybór tematów i form kształcenia, zgodnie z ich potrzebami i życzeniami. Podstawowymi celami wyższej średniej edukacji jest przygotować uczniów do życia i pracy w demokratycznym społeczeństwie, przez dawanie im stosownych możliwości uczenia się i indywidualnego rozwoju, oraz przygotowania ich do wstąpienia na specjalistyczne studia prowadzące do zdobycia profesjonalnych kwalifikacji albo do przyszłych studiów wyższych. Uniwersytety są zobowiązane prowadzić prace badawcze oraz przygotować programy wyższego kształcenia w różnych kierunkach, zagwarantowanych prawnie każdej szkole wyższej. Głównym zadaniem szkolnictwa dla dorosłych jest popierać równouprawnienie w możliwości nauki wśród dorosłych, bez względu na miejsce, wiek, płeć, zawód oraz wcześniejsze wykształcenie.

Parlament islandzki jest prawnie i politycznie odpowiedzialny za system edukacyjny. To określa jego podstawowe cele i strukturę administracyjną. Cała edukacja znajduje się pod jurysdykcją Ministerstwa Oświaty, Nauki i Kultury, z wyjątkiem kilku specjalistycznych szkół. System edukacyjny jest,
w ogromnym zakresie, zdecentralizowany zarówno
w odniesieniu do odpowiedzialności jak i podejmowania decyzji. To odbija ogólny trend w islandzkim społeczeństwie. Lokalne samorządy są odpowiedzialne za prowadzenie przedszkoli, szkół podstawowych oraz niższych średnich. Z drugiej strony, państwo prowadzi szkoły wyższe średnie i szkoły wyższe. Ministerstwo określa programy dla wychowania przedszkolnego na poziomie krajowym przez wydawanie programów edukacyjnych, stosowanych przez przedszkola. Ministerstwo wydaje też Zalecenia do Narodowego Programu Nauczania dla obowiązkowego i wyższego średniego kształcenia. Te Zalecenia są przeznaczone zarówno dla podania szczegółowych celów niezbędnych do wdrożenia prawa, jak i proponują kierunki wprowadzania ich w praktykę. Narodowe Centrum Materiałów Edukacyjnych (pod auspicjami Ministerstwa) tworzy i publikuje materiały edukacyjne dla obowiązkowych szkół i dostarcza je uczniom bezpłatnie. Instytut Badań Edukacyjnych jest niezależną instytucją finansowaną przez państwo za pośrednictwem Ministerstwa. Jego główną funkcją jest prowadzenie badań na polu oświaty na poziomach obowiązkowym i wyższym średnim. Instytut jest odpowiedzialny za organizację, stanowienie i weryfikację koordynowanych w skali kraju egzaminów. Zgodnie z prawem, każda instytucja wyższego kształcenia jest bezpośrednio odpowiedzialna przed Ministerstwem.

Lokalne samorządy są odpowiedzialne za wszelkie działania przedszkoli i szkół podstawowych oraz niższych średnich. Oprócz reprezentacji w radach szkół, lokalne samorządy nie mają administracyjnej odpowiedzialności na poziomach edukacyjnych wyższym średnim czy wyższym. Edukacja przedszkolna jest kontrolowana przez radę przedszkolną, która nadzoruje obowiązki oświatowe dotyczące samorządu. Większe samorządy zatrudniają reprezentantów przedszkoli. Przedszkolny przedstawiciel pracuje w kooperacji z przedszkolem i jego dyrektorem, doradzając, nadzorując jego działalność wewnątrz tego samorządu oraz wspierając współpracę między przedszkolami. Rada szkoły jest odpowiedzialna za zadania obowiązkowego nauczania w każdym samorządzie. Jest zagwarantowane, że wszystkie dzieci
w wieku szkolnym na tym obszarze otrzymują wykształcenie nakazane przez prawo. Lokalne samorządy są odpowiedzialne za całkowite działanie szkół na poziomie obowiązkowym (nauczanie podstawowe i niższe średnie), łączne z tworzeniem, działaniem i utrzymaniem warunków, zgodnie z ustawą z 1995 r. dotyczącą obowiązkowej edukacji. Nie zajmują się natomiast edukacją na poziomie wyższym średnim i wyższym. Lokalne samorządy płacą za tworzenie i działanie przedszkoli oraz szkół podstawowych i niższych średnich. Rodzice wnoszą jedynie opłaty za chodzenie ich dzieci do przedszkoli. Obowiązkowe nauczanie, łącznie z podręcznikami i materiałami, jest całkowicie bezpłatne, ale na poziomie wyższym średnim i wyższym tylko nauka jest bezpłatna. Podatnicy płacą za wszystkie materiały edukacyjne na poziomie obowiązkowym. Koszty operacyjne wyższego średniego kształcenia są finansowane przez państwo. Koszty tworzenia i początkowa inwestycja kapitałowa dla sprzętu są dzielone między państwo i samorządy, odpowiednio 60 % i 40 %. Instytucje na poziomie uniwersyteckim otrzymują roczny przydział budżetu i same nim zarządzają.

  Nowoczesny islandzki system wyższej edukacji datuje się od założenia Uniwersytetu Islandii w 1911 r. Uniwersytet Islandii pozostaje podstawową instytucją kształcenie wyższego w Islandii, ale przez ostatnie trzy dekady wyłoniły się nowe instytucje z wieloma specjalistycznymi ośrodkami, tworząc wielkie urozmaicenie na tym poziomie edukacji. Nowa legislacja szkolnictwa wyższego z grudnia 1997 r. ustanowiła ogólną strukturę dla działalności szkół. Pod nową ustawą islandzki termin háskóli jest używany w odniesieniu zarówno do tradycyjnych uniwersytetów, jak i instytucji które nie mają uprawnień badawczych. Zgodnie z ustawą Minister Oświaty, Nauki i Kultury określa czy i w jakim zakresie instytucje mogą zajmować się badaniami. Państwowe szkoły wyższe otrzymują finansowanie
z budżetu państwa, ale Minister może zawrzeć umowę między państwem a prywatnymi instytucjami do podjęcia szczególnych projektów albo dostarczenia specyficznych usług. Udział władzy administracyjnej zapisany w prawie oraz zewnętrzny wpływ na instytucje jest zagwarantowany przez zarezerwowanie dwóch miejsc w ich radach zarządzających dla zewnętrznych członków. Zgodnie
z legislacją minister jest odpowiedzialny za ustanowienie zasad jakości oceny i uznania wszystkich nadawanych stopni.

Obecnie w kraju jest 10 szkół wyższych. Sześć nadaje stopnie uniwersyteckie, podczas gdy inne, głównie szkoły artystyczne, dają dyplomy. Większość szkół wyższych jest prowadzona przez państwo, ale dwie prowadzą prywatne grupy z państwowym wsparciem. Szkoły wyższe różnią się zakresem jakim angażują się w badania i liczbą oferowanych programów studiów. Większość collegów nie ma obowiązków badawczych i specjalizuje się w jednym kierunku studiów: technicznych, zawodowych albo artystycznych.

Uniwersytet Islandii składa się dziewięciu wydziałów
z uprawnieniami do badań i nauczania. Są to wydziały: Humanistyczny, Ekonomi i Zarządzania, Techniczny, Prawa, Medycyny, Stomatologii, Nauk Przyrodniczych, Nauk Społecznych oraz Teologii. Większość wydziałów dzieli się na mniejsze jednostki. Większość z nich prowadzi studia podyplomowe.

Uniwersytet Akureyri ma cztery instytuty: Nauk Medycznych, Zarządzania, Rybołówstwa i Nauczycielski.

Uniwersytecki College Edukacji ma uprawnienia do kształcenia nauczycieli przedszkolnych i obowiązkowego poziomu szkolnego, a także wychowania fizycznego
i pedagogiki społecznej. Prowadzi też studia magisterskie z kierunkiem Kształcenie, ze specjalizacjami: Programy nauczania, Kształcenie specjalne, Administracja oświatą
i Teoria kształcenia oraz umożliwia ciągłe kształcenie nauczycielom.

    Islandzki College Techniki i Technologii oferuje programy studiów: Zarządzanie, Budownictwo, Elektryka i Radiologia.

Spółdzielczy College w Bifröst umożliwia studiowanie Zarządzania, a Rolniczy College w Hvanneyri Nauki Rolnicze.

 Nauka kończy się tylko wydaniem dyplomu
w następujących uczelniach: Islandzki College Dramatu, Islandzki College Muzyki, Islandzki College Sztuki i Rzemiosła oraz Handlowy College Islandii i Szkoła Informatyki.

Generalnie, aby wstąpić do wyższych szkół, studenci muszą mieć zdaną maturę lub jej odpowiednik.
W niektórych przypadkach mogą być przyjęci kandydaci bez matury, ale ze znacznym doświadczeniem zawodowym. Do studiów zawodowych i technicznych jest wymagane praktyczne doświadczenie na odpowiednim polu. Szkoły artystyczne przeprowadzają egzaminy wstępne. Wszystkie instytucje, z wyjątkiem Uniwersytetu Islandii, mogą ograniczyć nabór studentów. Niektóre wydziały Uniwersytetu żądają jednak zdanej matury
z matematyki, fizyki albo nauk przyrodniczych, a także limitują liczbę studentów dopuszczonych do egzaminów po pierwszym semestrze. Rejestrację studentów na pierwszy rok studiów prowadzi się od końca maja do połowy czerwca. Dla studentów zagranicznych spoza Skandynawii, termin mija 15 kwietnia. Uniwersytet
i niektóre inne instytucje także przyjmują nowych studentów na semestr wiosenny, wtedy wnioski muszą być zaakceptowane w pierwszym tygodniu stycznia.
W większości szkół wyższych rok akademicki trwa od września do maja i jest podzielony na dwa semestry. Jesienny semestr kończy się w grudniu, a wiosenny zaczyna się w styczniu. Ocena studentów zwykle bazuje na pisemnych i ustnych egzaminach i indywidualnych zadaniach. Stopnie uniwersyteckie są nadawane tylko po obronieniu pracy dyplomowej albo projektu badawczego.

W prowadzonych przez państwo wyższych szkołach nie ma opłat za naukę, jedynie wpisowe. Prywatnie college pobierają czesne. Islandzcy studenci uczęszczający do szkół wyższych są uprawnieni do studenckiego kredytu z Islandzkiego Studenckiego Funduszu Kredytowego. Kwota zależy od dochodu studenta (i jego żony). Spłata rozpoczyna się dwa lata po ukończeniu lub przerwaniu studiów. Studenci z państw skandynawskich, którzy mieszkają na stałe w Islandii i są zarejestrowani
w islandzkiej wyższej szkole, są także uprawnieni do studenckiego kredytu, jeżeli nie są wspierani finansowo przez własne państwa. Zarząd Funduszu może przyznać kredyty innym studentom zagranicznym, jeżeli zostały podpisane odpowiednie umowy między tamtym państwami i Islandią. Ministerstwo Oświaty, Nauki i Kultury corocznie daje ograniczoną liczbę stypendiów dla studentów zagranicznych z przeznaczeniem na studiowanie języka islandzkiego i literatury na Uniwersytecie Islandii.

Dyplom albo świadectwo jest dawane po 2-3 latach studiów dramatycznych, sztuk pięknych, muzycznych, komputerowych, zarządzania oraz budownictwa
i elektrycznych.

Stopień licencjata BA jest nadawany studentom, którzy ukończyli 3-4 lata studiów o kierunku humanistycznym, teologicznym albo nauk społecznych,
i którzy zadowalająco obronili pracę dyplomową albo projekt badawczy.

Stopień BS otrzymują studenci studiów ekonomicznych, zarządzania, nauk przyrodniczych, medycyny, rybołówstwa, rolnictwa i technicznych.

Stopień BEd jest nadawany nauczycielom przedszkolnym i szkół obowiązkowych oraz pedagogom społecznym. Ten stopień jest profesjonalnym świadectwem nauczyciela na odpowiednim poziomie nauczania.

Stopień BPhilIsl (Baccalaureatus Philologiae Islandicae) jest przeznaczony dla studentów zagranicznych, którzy ukończyli filologię islandzką na Uniwersytecie Islandii. Jest on równoważny stopniowi BA

Stopień kandydata jest nadawany tylko na Uniwersytecie Islandii i kwalifikuje do wykonywania specjalnych zawodów. Otrzymuje się go na kierunkach: teologii, medycyny, farmacji, stomatologii, prawa, zarządzania i technicznym.

Stopień magistra MS jest nadawany po dwuletnich studiach podyplomowych na wydziałach: Medycyny, Ekonomii i Zarządzania, Technicznym i Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Islandii po obronie dyplomowego projektu badawczego, a stopień MA po studiach humanistycznych i nauk społecznych. Stopień MEd nadaje Uniwersytecki College Edukacji.

Są dwa rodzaje studiów doktoranckich i obydwa tylko na Uniwersytecie Islandii. Pierwszy obejmuje studia islandzkiej literatury, języka i historii i prowadzi do stopnia doktora filozofii nadawanego przez Wydział Sztuki. Drugi bazuje na niezależnych badaniach prowadzonych przez doktoranta. Generalną zasadą jest, że stopień doktorski może otrzymać jedynie osoba, która ma stopień zawodowy, magisterium lub stopień równoważny.

Na podstawie broszury The Educational System in Iceland wydanej w 1998 r. przez islandzkie Ministerstwo Oświaty, Nauki i Kultury, opracował A. J. M.