|
JAK ISLANDIA ZDOBYŁA NIEPODLEGŁOŚĆ DROGĄ REWOLUCJI W XIX WIEKU Droga Islandii do niepodległości była bardzo trudna i długa. Wiemy ile Islandczycy zawdzięczają Jónowi Sigurdssonowi, który doprowadził do powołania Althingu w 1843 r., rozwiązanego przez rząd duński w 1800 r., a w 1874 r. do otrzymania przez Islandię konstytucji z rąk króla Danii Christiana IX. Ale
nie wszyscy wiemy, że Islandia przeżyła w 1809 r. bardzo krótki okres
niepodległości, uzyskanej drogą rewolucji. Otóż w czasach Napoleona,
Dania stanęła nie po tej stronie jak należało. Brytyjska flota zaatakowała
Kopenhagę w 1801 r., zniszczyła duńską flotę wojenną i zagarnęła
blisko 1 400 statków handlowych. Anglicy chcieli też przejąć handel z
Islandią, będący do tej pory domeną kupców duńskich. I wtedy zaczęła
się historia rewolucji na wyspie, a spowodował ją Duńczyk Jorgen
Jorgensen, syn zegarmistrza z Kopenhagi. Niedługo służył w angielskiej
flocie wojennej, potem siedział w więzieniu za długi, a wreszcie został
wysłany z nieoficjalną misją handlową do Islandii, jako tłumacz wraz z
delegacją kupców angielskich. Jak wiadomo Islandczykom był zabroniony
handel z kupcami, innymi niż duńscy, i to pod karą śmierci. Gubernatorem
duńskim na wyspie był hrabia Trampe, który dysponował jedynym statkiem
handlowym. Anglicy przypłynęli pod ochroną okrętu wojennego i to
wykorzystał sprytny Jorgensen. Zaproponował kupcom angielskim możność
nawiązania stosunków handlowych Z pomocą marynarzy angielskich skonfiskował majątki kupców duńskich. Ale Islandczycy nie bardzo mu dowierzali, tym bardziej, że za kontakty z Anglikami władze duńskie stosowały
bardzo ostre kary. A wynik wojny z Napoleonem był bardzo niepewny. Działo
się to w Reykjaviku, a reszta kraju nie bardzo wiedziała, co się w stolicy
odbywa. Ta
republika islandzka trwała dokładnie miesiąc, kiedy przypłynął drugi
angielski okręt wojenny pod komendą kapitana Aleksandra Jonesa, który
zapewne otrzymał odpowiednie instrukcje. Jorgensen powędrował na okręt,
gdzie go zamknięto w kajucie, a kapitan ogłosił że unieważnia
się wszystkie zarządzenia, proklamacje i prawa pana Jorgensena. Protektora zawieziono do Anglii, gdzie znowu
posiedział w więzieniu. Został potem agentem w wywiadzie angielskim,
napisał książki o geografii Persji i Afganistanu, został deportowany do
Australii, gdzie znowu pracował w policji. Zmarł w 1844 r. na Tasmanii. Cała
ta operetkowa historia uzyskania wolności trwała bardzo krótko, zaledwie
miesiąc, ale uprzytomniła ludności że nie tedy droga do wolności. Zaczęły
się stopniowe starania o zwiększenie samodzielności. Dopiero w 1830 r.
Islandia uzyskała dwa miejsca w duńskim parlamencie, Radzie Korony. Nie było
to wiele, ale stały opór Islandczyków przeciw rządom duńskich
gubernatorów robił swoje. I tak w 1843 r, król duński Christian VIII
zgodził się na przywrócenie Althingu, zamkniętego w 1800 r., zniesiono
duński monopol handlowy w 1854 r., a wreszcie w 1874 r. król Christian IX
przekazał Islandczykom konstytucję. S.
Z
| |